Initiatives
मुंबई पोलीस सायबर शील्ड
मा. पोलीस आयुक्त, बृहन्मुंबई श्री. विवेक फणसळकर यांचे संकल्पनेतून सायबर गुन्ह्यांबाबत जनजागृती करण्यासाठी 'मुंबई पोलीस शील्ड' हा उपक्रम दि. ०७ फेब्रु., २०२४ रोजी सुरू करण्यात आला. या उपक्रमाचा उद्देश सायबर गुन्ह्यांबाबत जनजागृती करणे तसेच सायबर गुन्ह्यांविरोधातील उपाययोजना बळकट करण्यासाठी १,००० अतिरिक्त पोलीस अंमलदार पोलीस ठाणे स्तरावर प्रशिक्षित करणे आणि नागरिकांना सायबर गुन्ह्यांबाबत जागृत करून सायबर गुन्ह्यांना प्रतिबंध करणे/आळा घालणे हा आहे.
१९३० सायबर हेल्पलाईन, गुन्हे शाखा, मुंबई
सायबर गुन्हेजागृती बरोबरच बृहन्मुंबई शहरातील नागरिकांना सायबर फसवणुकीच्या तक्रारी नोंदवणे सोपे व्हावे तसेच सायबर फसवणुक झालेल्या प्रकरणांमध्ये नागरिकांना तात्काळ प्रतिसाद देऊन फसवणुक झालेली रक्कम गोठण्याकरिता गृहमंत्रालयामार्फत भारतीय सायबर गुन्हे समन्वय केंद्र (I4C) शी संलग्न १९३० सायबर हेल्पलाइन सेवा सुरू करण्यात आली आहे.
गुन्हे शोध व अन्वेषण करिता डिजिटल फोरेंसिक आणि विश्लेषण साधने
गुन्हेगारांचा शोध, तपासणी आणि सदैव बदलणारे आपराधिक पद्धतींना प्रतिसाद देण्यामध्ये तंत्रज्ञान नावीन्यपूर्ण महत्त्वपूर्ण भूमिका निभावते. आधुनिक गुन्हेगारी शोधण्यासाठी तंत्रज्ञान एक गेम चेंजर असल्याचे सिद्ध झाले आहे. गुन्हे शाखा, मुंबई पोलिस गुन्हेगारीची तपासणी आणि तपासणीसाठी आधुनिक तांत्रिक साधने आणि सॉफ्टवेअर सज्ज आहे. डिजिटल फॉरेंसिक टूल्स, मोबाइल / पीडीए फॉरेंसिक टूल्स, प्रगत मोबाइल कॉल डेटा विश्लेषण साधने, सोशल नेटवर्क विश्लेषण साधने आणि इतर अनेक साधने आणि सॉफ्टवेअरचा वापर गुन्हाचे शोध, तपासणी आणि विश्लेषण करण्यासाठी केला जात आहे.
सायबर गुन्हे जागरूकता कार्यक्रम आणि सायबर गुन्ह्या विरुद्ध लढा
मुंबई पोलिसांच्या सायबर क्राइम शाखेचे प्रमुख पोलीस उप आयुक्त दर्जाच्या अधिकाऱयांकडे आहे. शहरातील वाढत्या तांत्रिक बाबींवर नियंत्रण राखण्यासाठी मुंबई पोलिसांनी प्रत्येक पोलीस ठाण्यावर एक समर्पित सायबर विभाग स्थापित केला आहे. सदर शाखेमध्ये पोलीस निरीक्षक, दोन उपनिरीक्षक आणि दोन ते तीन अंमलदार असतील. मुंबई पोलिसांचे सायबर पोलीस स्टेशन, बीकेसी येथे २४X७ समर्पित सायबर हेल्पलाइन नंबर (९८२०८१०००७) आहे. विविध शाळा, महाविद्यालये, संस्था आणि संस्थांवर सायबर जागरूकता कार्यक्रम / व्याख्यान नियमितपणे आयोजित केले जातात. सायबर गुन्हेगारीवरील फलक आणि अनुबोधपट तयार करणे आणि सोशल मीडियावर प्रसारित केले जातात.
एएमबीआयएस (स्वयंचलित बहु-मॉडेल बायोमेट्रिक ओळख पध्दती)
एएमबीआयएस प्रणालीवर गुन्हेगारांच्या उपलब्ध असलेल्या हस्तरेखा, हस्तरेखाचे मुद्रण, गुन्हेगारांचे आयरिस स्कॅन डेटा तसेच गुन्हेगारीच्या दृश्यापासून एकत्रित केलेल्या फिंगर प्रिंटच्या आधारावर गुन्हा ओळखण्याचे लक्ष्य आहे. नवीन प्रणाली प्रचलित मॅन्युअल डिटेक्शन सिस्टीममधून - एक अचूक, टेक चालविण्याच्या प्रक्रियेत - विस्तृतीकरण चष्मा वापरुन एक शिफ्ट चिन्हांकित करेल. सर्व पोलीस ठाण्यात थेट एएमबीआयएस सर्व्हरशी फिंगरप्रिंट, हस्तरेखाचे मुद्रण आणि आयरीस स्कॅनिंग आणि तपासणीसाठी कनेक्ट केलेले आहेत. एएमबीआयएस बायोमेट्रिक रेकॉर्डच्या माध्यमातून गंभीर गुन्हेगारीतील आरोपींचा मागोवा ठेवण्यात मदत करेल. गुन्हेगारी दर सुधारण्यासाठी सदर प्रणाली लक्षणीय योगदान देईल.
एम पारपत्र सेवा
पारपत्रासाठी पोलीस पडताळणी हस्तलिखित प्रक्रिया रद्द केली गेली आहे. अर्जदारांना आता त्यांच्या पोलिस पडताळणी प्रमाणपत्र मिळण्याकरिता त्रास होणार नाही . सर्व पोलीस ठाणे आणि कार्यालयाना आता टॅब्स पुरविली गेले. ज्यात एम पासपोर्ट सेवा अर्ज आहे. पोलिस पडताळणीची विनंती ऑनलाइन प्राप्त झाली आहे आणि सत्यापन अधिकारी वैयक्तिकरित्या अर्जदारांच्या घरी जातो. आवेदकद्वारे कागदपत्रे टॅब वापरुन जागीच स्कॅन केले जातात आणि पारपत्र सत्यापन सर्व्हरवर सुरक्षितपणे जमा केले जातात. अर्जदारांची छायाचित्रे देखील घेण्यात आली. पारपत्रासाठी पोलिस सत्यापन आता जलद, सोपे, कार्यक्षम आणि पारदर्शक केले आहे.
चलतचित्र परिषद व हॉट लाइन्स
मुंबई पोलिसांचे सर्व पोलीस स्थानके , विभागीय कार्यालये, गुन्हे शाखा, वाहतूक शाखा आणि इतर फील्ड युनिट्स सुरक्षित एमपीएलएस व्हर्च्युअल प्रायव्हेट नेटवर्क (व्हीपीएन) द्वारे जोडलेली आहेत. मुख्यालयामध्ये बसून , मुंबईचे पोलीस आयुक्त, मुंबई एका सुरक्षित दूर चित्रवाणीद्वारे परिषद चॅनलद्वारे मुंबई पोलिसांच्या सर्व कार्यालये / अधिकार्यांना संबोधित करू शकतात. गुन्हेगारी, चौकशी, कायदा व सुव्यवस्था इत्यादी अधिकार्यांना दूरचित्रवाणीचा संक्षिप्त करण्यासाठी वापर केला जातो. यामुळे फील्ड युनिट्स ते हेड ऑफिसमध्ये प्रवास करण्याची आवश्यकता कमी झाली आहे आणि अशा प्रकारे मोठ्या प्रमाणात वेळ आणि मनुष्यबळाची बचत होते. संपर्कासाठी समर्पित, सुरक्षित हॉटलाइनसह सर्व पोलिस स्थानके आणि कार्यालयांशी जोडलेली आहेत.
मुंबई पोलीस अवगत प्रणाली ( एमपीआयएस प्रणाली )
एमपीआयएस सिस्टिमचा उद्देश प्रतिदिनच्या पोलिसांच्या प्रक्रियेत डिजिटलीकरण प्रक्रिया आणि मुंबई पोलिसांच्या उत्पादकता सुधारणेचा होता. मुंबई पोलिसांचे सर्व पोलीस स्टेशन, विभागीय कार्यालये, गुन्हे शाखा, वाहतूक एकके, प्रशासन व देखरेख कर्मचारी एमपीएलएस व्हर्च्युअल प्रायव्हेट नेटवर्क (व्हीपीएन) द्वारे जोडलेले आहेत. एमपीआयएस, पोलिस अधिसूचना, वृत्त लेख, दैनिक गुन्हेगारी अहवाल, न्यायालयीन बाबी, दररोज योजनाकार, पोलीस कर्मचार्यांची राहण्याची व्यवस्था, दैनिक बुलेटिन अपलोड केले जाऊ शकतात, प्रवेश केला जाऊ शकतो आणि व्हिडिओ कॉन्फरन्स घेता येऊ शकतात. पोर्टलच्या 'टपाल ' सेवेद्वारे, ज्ञापण, पत्र आणि नोटिस सर्व गुप्त स्थानांवर गोपनीय माहिती वितरीत केली जाऊ शकते. सर्व पोलीस ठाण्यांमध्ये आणि कार्यालयांमध्ये डिजिटल कियॉस्क (मशीन ) स्थापित करण्यात आले आहेत. मुंबई पोलिसांचे अधिकारी व कर्मचारी या कियॉस्कद्वारे एमपीआयएसच्या आधारे सर्व माहिती भरू शकतात. एमपीआयएस मुळे फील्ड युनिट्सपासून ते मुख्यालय इतका प्रवास करण्याची गरज राहिली नाही . अशा प्रकारे मोठ्या प्रमाणात वेळ आणि मनुष्यबळाची बचत होते. पेपरलेस गव्हर्नन्स करिता एमपीआयएस एक महत्त्वपूर्ण पाऊल आहे.
पुनर्वसन
युवा गुन्हेगारांना ओळखणे आणि त्यांचे पुनर्वसन करावे जेणेकरून ते गुन्हेगारी जगताकडे परत जाणार नाहीत.
तक्रार निवारण दिन
पोलीस सेवा सामान्य लोकांसाठी अधिक पारदर्शी आणि उत्तरदायी बनविण्यासाठी, प्रत्येक पोलीस ठाणेस "तक्रार निवारण दिवस" हि योजना कार्यान्वित करण्यात आली आहे.
२४ X ७ सामाजिक माध्यमांद्वारे नागरिक सहाय्य
स्मार्टफोनच्या आगमनानंतर नागरिक मोठ्या प्रमाणावर सोशल मीडियावर कनेक्ट व उपलब्ध असल्याने आम्हीसुध्दा सोशल मीडियावरील आमच्या उपस्थितीपासून दूर जाऊ शकत नाही. मुंबई पोलिसांची सोशल मीडियावरील सक्रिय उपस्थिती आणि विविध पोलीस संबंधित विषयांवर नागरिकांना मदत करणे. @MumbaiPolice twitter handle चे ४.६ दशलक्ष अनुयायींपेक्षा अधिक आहे आणि @CPMumbaiPolice twitter handle चे ३.२ दशलक्ष अनुयायी आहेत. नेटिझन्सच्या प्रश्नांची उत्तरे देण्यासाठी मुंबई पोलीस मुख्यालयामध्ये समर्पित सोशल मीडिया टीम २४x७ उपलब्ध आहे आणि सर्व शक्य मदत प्रदान करते.
जेष्ठांकरिता सहाय्यता क्रमांक
एक सत्य सुटू शकत नाही की ज्येष्ठ नागरीकांना पूर्वीपेक्षा जास्त धोका आहे. वृद्धांची चिंताजनक अशी संख्या स्वतःवरच जगतात. त्यांच्या बेपर्वा कुटुंबियांनी त्यांच्याकडे दुर्लक्षीत केल्याने, ते आरोग्य समस्या आणि उदासीनता यामुळे पूर्णपणे असहाय्य व संकटात आहेत आणि गुन्हेगारी घटकांकरिता अत्यंत संवेदनशील झाले आहेत. परंतु आता त्यांना स्वतःचे एल्डर हेल्पलाइन नावाचे हजारो सदस्य असलेले कुटुंब पुन्हा नव्याने लाभणार आहे.
मदतीचा हात
आता ज्येष्ठ नागरिकांनी कोणतेही सहाय्य मिळण्यासाठी एल्डर हेल्पलाईन क्रमांक १०९० यावर संपर्क साधला पाहिजे. कोणत्याही वेळी ज्येष्ठ नागरिकांचे शारिरीक आणि मानसिक स्वास्थ्याकरिता मुंबई पोलीसांनी एल्डर हेल्पलाइन ही एक विशेष सेवा सुरु केली आहे. मुंबई पोलीस हा अभिनव उपक्रम माध्यम भागीदार टाईम्स ऑफ इंडिया आणि तंत्रज्ञान भागीदार स्पॅनको टेलिसिस्टम्स आणि सोल्युशन्स यांच्या सहभागाने राबवित आहे. ज्येष्ठ नागरिक मदत केंद्र - मदतीचा हात.
ज्येष्ठ नागरिक एल्डर हेल्पलाइन यावर संपर्क साधू शकतात.
१. जेव्हा त्यांना तातडीने वैद्यकीय व्यावसायिकांच्या/डॉक्टरांची मदतीची आवश्यकता असते तेव्हा
२. जेव्हा अशी परिस्थिती निर्माण होते कि, ज्यामध्ये शारिरीक हिंसा असते किंवा त्यांच्या जिवीतास धोका निर्माण होतो तेव्हा
३. ज्येष्ठ नागरिक स्वतःच नोंदणी करण्यासाठी १०९० ला थेट फोन करू शकतात.
त्यांना फक्त १०९० क्रमांकाच्या टोल फ्री नंबरवर कॉल करावा लागतो.
संरक्षित साखळी
एल्डर हेल्पलाइन हे एक अविस्मरणीय उपक्रम आहे जेथे मुंबई पोलिसांनी वृद्धांना मदत करण्यासाठी स्वयंसेवक, डॉक्टर, दवाखाने, रुग्णालये, सल्लागार, सामाजिक कार्यकर्ते, सामान्य नागरिक, पोलीस कर्मचारी आणि सर्वोत्तम तंत्रज्ञान एकत्र आणले आहे. निश्चितपणे कोणत्याही सक्षम आणि अनुकंपा व्यक्ती किंवा संस्था स्वयंसेवक होऊ शकतात. प्रत्येक स्वयंसेवकाची एक साधी मुलाखत घेतली जाईल आणि प्रत्येकाची पार्श्वभूमी तपासणी केली जाईल आणि त्यानंतर त्यांना एक विशेष ओळखपत्र दिले जाईल. स्वयंसेवकांना ते केव्हा उपलब्ध होतील त्याचा सोयीचा दिवस व वेळ ठरविण्याची परवानगी दिली जाईल आणि जरी ते एखाद्या विशिष्ट क्षणी व्यस्त असले तर, त्यांणी याबाबत एल्डर हेल्पलाइनला कळविले पाहिजे.
मागील यंत्रणा
एल्डर हेल्पलाइन ही प्रगत जीपीएस-आधारित ट्रॅकिंग आणि प्रेषण प्रणालीणे अद्यावत आहे. म्हणून एका व्यक्तीने १०९० या क्रमांकावर संपर्क साधताच त्याचे अचूक स्थान आमच्या स्क्रीनवर अचूकपणे दर्शविले जाते. त्याचप्रमाणे, आम्हाला योग्य स्वयंसेवकांचा मागोवा घेणे, त्यांच्याशी संपर्क साधणे आणि स्वयंसेवकांना किंवा जर गरज असेल तर पोलीस मोबाईल लगेच पाठवणे याकरिता मदत करते. एल्डर हेल्पलाइन मोठ्या प्रमाणात स्वयंसेवकांची माहिती संकलीत करते, जेणेकरून नेहमी मदतीसाठी असते. जर स्वयंसेवक उपलब्ध नसतील, तर पोलीस अधिकारी त्वरित पाठविले जातात. हे सर्व खात्रीशीरपणे आम्ही जलदगतीने लोकांपर्यंत पोहोचण्यासाठी आणि त्यांना उत्तमप्रकारे मदत करण्यासाठी आहे.
मुंबई शहर पर्यवेक्षण / सीसीटीव्ही प्रकल्प :
मुंबईमध्ये सुरक्षा आणि संरक्षण वाढवण्याच्या उद्देशाने महाराष्ट्र सरकारने मुंबई पोलिसांना समग्र आणि एकत्रीकृत व्हिडिओ निगरानी प्रणाली प्रदान केली आहे. शहरातील सुरक्षा व सुरक्षा वाढवण्याच्या हेतूने ही प्रणाली विविध हितधारकांच्या देखरेख प्रणालींसह एकत्रित केली गेली आहे.
ई-चलन प्रणाली :
मुंबई शहरातील वाहतुकीच्या दंडांची पूर्णपणे अंमलबजावणी करण्यासाठी महाराष्ट्र शासनाच्या गृह विभागाने ई-चलन प्रणालीसह मुंबई वाहतूक पोलिसांना अधिकार दिले आहे. ई-चलन प्रणाली मुंबई शहर पर्यवेक्षण प्रकल्पाच्या सीसीटीव्ही आणि स्पीड कॅमेरासह एकत्रित केली आहे. सध्या बांद्रा-वरळी सी लिंक, ईस्टर्न आणि वेस्टर्न एक्सप्रेसवे, मरीन ड्राईव्ह, ईस्टर्न फ्री वे इत्यादीसह अनेक ठिकाणी स्पीड कॅमेरे स्थापित करण्यात आले आहेत.